منابع آب و باغ و مزرعه
منابع آب مایه حیات در کشور پهناوری مثل ایران هستند. از بالا که به ایران نگاه می کنیم، رگهای سبز سرزمین و چشمهای آبی آن، وجود حیات را نشان می دهد.
رودها و دریاچه سدها هر جا که باشند نشان رونق آنجا هستند.
کشور به شش حوضه آبریز تقسیم شده است.
- حوضه آبریز دریای مازندران – کد ۱
- حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان – کد ۲
- حوضه آبریز دریاچه ارومیه – کد ۳
- حوضه آبریز فلات مرکزی – کد ۴
- حوضه آبریز مرزی شرق – کد ۵
- حوضه آبریز قره قوم – کد ۶
میوه‌ها و محصولات کشاورزی در حاشیه رودها و پایین‌دست دریاچه سدها ، فراوان‌ترند. مقاله جغرافی محصولات مؤید این نظریه است.
حوضه آبریز دریای مازندران کد ۱
منابع آب بسیاری در حوضه آبریز دریای مازندران جاری هستند.
- ﺣﻮﺿه آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪ ارس – کد 11
- حوضه آبریز رودخانه های تالش – تالاب انزلی – کد 12
- حوضه آبریز سفید رود – کد 13
- حوضه آبریز بین رودخانه‌های سفیدرود و هراز – کد 14
- ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺮاز و رودخانه‌های بین هراز و قره سو – کد 15
- حوضه آبریز رودخانه‌های قره سو و گرگان – کد 16
- حوضه آبریز رودخانه اترک – کد 17
حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان – کد 2
این حوضه آبریز تقریباً تمام جنوب ایران از رودخانه‌های مرزی غرب تا مرز پاکستان را در بر می‌گیرد.
- حوضه آبریز رودخانه‌های مرزی غرب – کد 21
- حوضه آبریز رودخانه کرخه – کد 22
- حوضه آبریز رودخانه کارون بزرگ – کد 23
- حوضه آبریز رودخانه‌های هندیجان – جراحی – – کد 24
- حوضه آبریز رودخانه حله و مسیلهای کوچک دو طرف آن – کد 25
- حوضه آبریز رودخانه مند و حوضه‌های بسته هرم ، کاریان و خنج – کد 26
- حوضه آبریز رودخانه‌های کل و مهران و مسیلهای جنوبی و جزایر – کد 27
- حوضه آبریز رودخانه‌های بین بندرعباس و سیدج – – کد 28
- حوضه آبریز رودخانه‌های بلوچستان جنوبی – بین سیدج و مرز پاکستان – کد 29
حوضه آبریز دریاچه ارومیه – کد 3
تمامی رودخانه‌هایی که به دریاچه ارومیه می‌ریزد در این حوضه آبریز قرار می‌گیرند.
- حوضه آبریز دریاچه ارومیه – کد 30
حوضه آبریز فلات مرکزی – کد 4
این حوضه آبریز وسیعترین حوضه آبریز کشور است که 51 درصد مساحت خشکی های کشور را در بر می‌گیرد.
- حوضه آبریز دریاچه نمک – کد 41
- حوضه آبریز گاوخونی – کد 42
- حوضه آبریز دریاچه‌های طشک ، بختگان و مهارلو – کد 43
- حوضه آبریز آب رقو – سیرجان – کد 44
- حوضه آبریز هامون جازموریان – کد 45
- حوضه آبریز کویر لوت – کد 46
- حوضه آبریز کویر مرکزی – کد 47
- حوضه آبریز کویرهای سیاه کوه – ریگ زرین و دق سرخ – کد 48
- حوضه آبریز کویرهای درانجیر و ساغند – کد 49
حوضه آبریز مرزی شرق – کد 5
حوضه کوچک و کم آب شرق کشور است. که به سه حوضه درجه 2 تقسیم شده‌است.
- حوضه آبریز دق پترگان – نمک زار خواف – کد 51
- حوضه آبریز هامون هیرمند (گودزره) – کد 52
- حوضه آبریز هامون مشکیل – کد 53
حوضه آبریز قره قوم – کد 6
حوضه آبریز کوچکی است در شمال شرق کشور و شامل رودهایی است که به صحرای قره قوم یا در نهایت به کانال قره قوم در ترکمنستان می‌ریزند.
- حوضه آبریز قره قوم – کد 60
ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺮاز و رودخانه‌های بین هراز و قره سو – کد 15
رودخانه‌های مهم این حوزه و منابع آب آن عبارتند از هراز ، بابل رود ، تلار ، تجن ، نکارود
تجن
رود مهم مرکز استان است که از سه شاخه اصلی تغذیه می‌شود و در نهایت از ساری گذشته و در فرح‌آباد به دریای خزر می‌ریزد.
- شاخه غربی – سرشاخه عروس و داماد پس از گذشت از سد مجی یا همان سد فریم صحرا ، سرشاخه شیرین رود از نزدیکی شرق روستای دینه سر و علی آباد می‌گذرد و به سد سلیمان تنگه می‌ریزد – سرشاخه ورگی نوا
- شاخه مرکزی – پرآب ترین سرشاخه تجن است و از فینیسک سمنان سرچشمه می گیرد و در نزدیکی بندبن به سمت شمال تغییر مسیر داده و به دریاچه سد سلیمان تنگه می‌ریزد
- شاخه شرقی – زارم رود – از کوه بقنه، کوه شادر، کوههای جنگلی دامغان ، آبهای پشت تپه های مریخی (جبهه شمالی) کنار جاده دامغان گلوگاه از بالاترین نقطه (۲۴۴۰ متری) (کیلومتر ۶۶بزرگراه ۷۰ آسیا-جاده ۸۱) جاری شده به سمت غرب هم به محل تقاطع با دره جاجرم می ریزد – دره جاجرم – پشت تویه رودبار و جبهه شمالی آبشار پل دله شروع بستر آبریز یال با ارتفاع ۲۳۸۰ متری (۱٫۵ کیلومتری جنوب شرقی جاده) – ظاهرا شروع محور شرق به غرب زارم رود همینجا و در ارتفاع ۲۲۷۸ متری است. کنار جاده دامغان گلوگاه – تقاطع جاده فرعی دشت سیاه خانی – پابند دو راهی بز نسام (کیلومتر ۷۳.۶) – دره ملک – ارتفاعات سیاه خانی (۲۷۰۰ متر) شرق و کوه زرشکی غرب – دامنه شمالی بادله کوه (منطقه حفاظت شده اساس و روستای بندبن) و دامنه جنوبی کوههای پابند – کوه سورت – کوه کوا – کوه زنگت- جهت این رود در اغلب مسیر شرق به غرب است فقط در منطقه چناربن و بعد از تقاطع جاده برما به سمت شمال متمایل می شود و سپس در حوالی ولادیمه و چمازده به سمت غرب برگشته و با عبور از جنوب استخر پشت در جهت شمال غربی به سمت آریام و از آنجا در جهت جنوب غربی به سمت وارمی حرکت می کند و سپس بعد از عبور از جناسم کاملا به سمت غرب ادامه مسیر می دهد. و در نهایت بعد از عبور از آهو دشت در گرمرود به تجن می پیوندد. در مسیر رودهایی به زارم رود می پیوندند – رود فریمک از سمت شمال – رود چناران یا چناربن از جنوب – رود ارم از جنوب در مسیر آبشارهای گاوکشان چناربن زنگت سفلی قرار دارند. قرار است در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی ساری سد زارم رود بر روی این رودخانه ساخته شود. ظرفیت این سد ۹۶ میلیون متر مکعب است و چهارمین سد بزرگ مازندران پس از سلیمان تنگه ۱۶۰ میلیون متر مکعب سد لفور (البرز) ۱۴۲ میلیون متر مکعب سد گلورد ۱۲۰ میلیون متر مکعب محل در نظر گرفته شده برای این سد پس از روستای احمد آباد است. با این حساب احمد آباد، موسی کلا و بازیارخیل باید جابه جا شوند.
تلار
- سرشاخه کسیلیان که از دودانگه (سنگده) سرچشمه می‌گیرد. در این منطقه مردم محلی آنرا هفت لول می‌نامند. عمده این قسمت از رود در جنگل زیبای راش جاری است و به نظر می‌رسد قله خرونرو (3620 متر) در تغذیه آن نقش اساسی دارد. چشمه تلار سربند نیز به این رود می‌ریخت که در حال حاضر عمده آن برای تأمین آب شرب سنگده استفاده می‌شود. پس از گذشتن از روستای لولاک کسیلیان (منطقه حفاظت شده اساس-ارتفاعات شرقی شیرگاه) تا شیرگاه ادامه داشته و در نزدیکی شهرداری شیرگاه به تلار می‌پیوندد. آورد این رود در منطقه پیشنهادی برای سد کسیلیان (با مخزن 120 میلیون متر مکعب) 250 میلیون متر مکعب در سال است.