برنج

برنج اولین محصولی است که توسط سیستم سرباغ ارائه شد. در واقع فروشگاه سرباغ از مدل رایج فروش برنج در ایران (فروش بنگاهی-موبایلی) الگو گرفته است.

• برنج غذای اصلی بیش از نیمی از جمعیت جهان است
• بیش از ۲۱ درصد کالری مصرفی جهانی را تشکیل می دهد.
• پس از نیشکر و ذرت، مقام سومین کالای کشاورزی برتر جهان را دارد.
• اما فقط نسبت کوچکی، معادل ۷‒۸ درصد از تولید جهانی برنج در خارج از مرزها مبادله می شود
• برنج سیصد و چهارمین محصول پرمعامله جهان است
• هند و چین به تنهایی نیمی از برداشت جهانی را عمدتاً برای مصارف داخلی تولید می کنند
• آسیا بزرگترین منطقه واردکننده برنج است – که عمدتاً به دلیل استفاده چین از برنج شکسته در خوراک دام است –
• آفریقا -عمدتاً نیجریه، ساحل عاج و سنگال در رده دوم قرار دارد.
• کشورهای خاورمیانه نیز خریداران بزرگ برنج هستند.

•بر اساس گزارش USDA،بعد از هند و تایلند بعنوان بزرگترین صادرکنندگان برنج، (ویتنام، پاکستان، ایالات متحده، چین، میانمار و کامبوج) تقریبا ۹۰ درصد از تجارت جهانی برنج را تشکیل می دهند. ایتالیا، بزرگترین تولیدکننده برنج اروپایی است.

حجم تولید جهانی و ذخایر برنج

بر اساس برآورد USDA تولید جهانی برنج در سال ۲۰۲۳ حدود ۵۰۸ میلیون تن بوده است.
نسبت ذخایر دانه به مصرف (حدود 36%)
هند با  ۴۲.۵ میلیون تن یا ۲۳ درصد از ذخایر جهانی برنج را در پایان سال ۲۰۲۱ در اختیار داشت.
چین ۵۹ درصد از ذخایر جهانی را در اختیار داشته است.

اما حجم نسبتاً کم صادرات برنج چین به این معنی است که این کشور به طور قابل توجهی بر قیمت بین المللی برنج تأثیر نمی گذارد.

بازار جهانی و قیمت برنج

تجارت جهانی برنج در سال ۲۰۲۳ به ۵۳ میلیون تن رسید.

قیمت انواع برنج بر حسب دلار در هر تن – بدون احتساب هزینه‌های حمل بار

• برنج نیم‌پز هندی  به قیمت ۳۷۰ تا ۳۸۵ دلار
• پارابویل پاکستانی -مناسب برای مصرف کنندگان بنگلادشی- به قیمت ۳۸۰ تا ۴۱۲ دلار
• پارابویل تایلندی به قیمت ۴۲۰ تا ۴۴۹ دلار
• ویتنامی با قیمت ۴۱۰ تا ۴۲۶ دلار

تایلند ، هند و ویتنام سه کشور متعادل کننده قیمت برنج در بازار هستند. این سه کشور مانع از انحصار یکدیگر در بازار برنج می شوند. تجزیه و تحلیل همگرایی ها در بازار برنج نشان می دهد که بازارهای برنج تایلندی و ویتنامی یکپارچه هستند، اما تایلند رهبر قیمت است.

در حالی که تایلند در رتبه ششم تولید برنج در جهان قرار دارد، مصرف داخلی کمتر از ۵۰ درصد از کل تولید برنج را تشکیل می دهد. لذا با توجه به اینکه تولید تایلند بسیار بیشتر از مصرف آن است، تایلند صادرکننده عمده برنج سفید، برنج یاسمن، برنج نیم‌پز ، برنج شکسته، برنج چسبناک و برنج قهوه‌ای است. تایلند مدتهاست تلاش کرده تا بازار جهانی برنج را کنترل کند. در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۱۲، تایلند نتوانست کارتلی با سایر صادرکنندگان برنج برای کنترل قیمت برنج ایجاد کند بر اساس این فرض که قیمت برنج بین‌المللی از قیمت برنج تایلندی تبعیت ‌کند، تایلند دوباره سعی کرد با برنامه Paddy Pledge (PPP) که بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ اجرا شد، بر قیمت برنج کنترل یابد. با این حال، قیمت بالای خرید تضمینی رقابت پذیری تایلند را از بین برد. در حال حاضر، شرکت دولتی تجارت تایلند STE و سازمان انبار عمومی PWO برای ترویج سیاست تثبیت قیمت دولت، برنج را خریداری و می فروشند.

کنترل قیمت جهانی برنج

کاهش نسبت ذخایر این دانه به مصرف یعنی افزایش قیمت جهانی
البته انتظار می‌رود جمعیت هند در سال ۲۰۲۳ از چین پیشی گرفت و ذخایر بافر هند به اجبار تغییر کرد.
حدود ۱۵ درصد از تولید برنج هند صادر می شود  و هند حدود ۴۰ درصد از تجارت جهانی برنج را به خود اختصاص داده است.
هند در ماه سپتامبر ۲۰ درصد عوارض بر صادرات برنج سفید و قهوه ای وضع کرد و  صادرات برنج شکسته را که بعداً به عنوان خوراک دام مورد استفاده قرار می گرفت، غیرقانونی اعلام کرد.

عملکرد و نسبت برنج به شلتوک

• حدود ۵۰ درصد یا ۲۷.۷ میلیون هکتار از کل زمین های کشاورزی در تایلند برای تولید برنج استفاده می شود. (متوسط عملکرد 1.2 تن در هکتار)
• نسبت برنج به شلتوک – به عنوان مثال در تایلند (حدود 65%)

•تایلند یکی از بزرگترین کشورهای تولید کننده و صادرکننده برنج است. طی ۱۰ سال گذشته، تولیدات سالانه شلتوک برنج به طور متوسط ۳۱ تا ۳۳ میلیون تن بوده است که پس از فرآوری، ۲۰ تا ۲۲ میلیون تن برنج آسیاب شده تولید شده است.

برنج معروف باسماتی

• برنج باسماتی ۲.۱ درصد از کل تولید برنج را تشکیل می دهد.
• در سال ۲۰۲۲، تولید جهانی برنج باسماتی به ۳۲.۰۴ میلیارد دلار رسید.
• برنج باسماتی، به طور خاص، در درجه اول در هند و پاکستان کشت می شود. هند بزرگترین تولید کننده برنج باسماتی (حدود ۵ میلیون تن)است که بیش از ۷۰ درصد از تولید خود را در بازار جهانی برنج باسماتی به خود اختصاص داده است.
• هاریانا، پنجاب، هیماچال پرادش، اوتاراکند، اوتار پرادش، جامو و کشمیر، و دهلی بزرگترین ایالت های تولید کننده برنج باسماتی در هند هستند و در پاکستان، استان پنجاب بزرگترین تولید کننده این محصول است.
• خاورمیانه و آفریقا از مصرف کنندگان قابل توجه برنج باسماتی هستند که ۳۷.۵ درصد از کل مصرف شالی را به خود اختصاص می دهند. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس واردکنندگان عمده انواع باسماتی محصول شالیزاری هستند.

برنج های ایرانی

معروفترین خانواده برنجهای ایرانی طارم و صدری هستند (که البته اغلب این دو را از یک خانواده می دانند) که در بازار ایران با واریته‌های مختلفی ارائه می شوند. امروزه طارم هاشمی و صدری دم‌سیاه فراگیر تر از باقی محصولات هستند. نمونه‌های الی زیر با همکاری مرکز تحقیقات برنج آمل هم اینک در شرکت نگهداری می‌شود.

جداول

جدول سهم ارقام مهم برنج از بازار جهانی

جدول قیمت انواع برنج

منبع: فود پرس

سایت پلتفرم برنج پایدار