نگاهی سریع به تاریخ کشاورزی ایران
علی‌رغم تصورات قبلی مبنی بر 5000 سال طول عمر کشاورزی در ایران، اما مطابق تحقیقات جدید، کشاورزی در ایران 12000سال سابقه داشته و به نظر می‌رسد اولین منطقه ای باشد که کشاورزی در آن جریان یافته است.
کشاورزی در تمدن عیلام(ایلام)، حکومت مادها، آریائیها، هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان ادامه داشته و در این دوران(هخامنشیان و ساسانیان) شاهد تحولات بسیاری بین کشاورزان و حکومت ها می‌باشیم
قنات از جمله ابداعات پیشینیان ما بوده است که حتی در سالهای اخیر نیز مورد بهره برداری قرار میگرفته است و چه بسی هنوز مورد استفاده مناطق خشک باشد.
. هخامنشیان کنجد را به مصر و برنج را به بین النهرین بردند.
تحقیقات پروفسور گوتنر نشان میدهد که نقل مکان و جابجایی ایرانیها در دوران باستان (که آنرا مهاجرت دهگانی خوانده) به دلیل یافتن زمینهای مناسب برای زراعت و کشاورزی بوده است اگرچه کوچهای چوپانی هم صورت میگرفته است.
هیِئت اکتشافیه دکتر اریک اشمیت در اطراف دامغان، واقعه اسف انگیزی که هزاران سال پیش بوقوع پیوسته بود را کشف کرد ساختمانی که طعمه حریق شد و با ساکنینش سوخته بود دارای انبارگندم بوده که نشان از انجام زراعت گندم داشته و نقشهایی که دلالت بر استفاده از گاو و گاو آهن برای زراعت داشته است
تحقیقات صورت گرفته نشان میدهد ایرانیان از همان اوایل تاریخ خود به آیین زرتشت رفتار میکرده و زرتشت قدیمی تر از آن است که تصور میشود و دین زرتشت به کشاورزی اهمیت خاصی داده و فرامینی در باب آباد کردن زمینها و کشاورزی دارد و از این رو از زرتشت به عنوان پغمبر کشاورزی نام میبرند.بنابراین کشت و زرع در پیش ایرانیان با پارسایی و دینداری توام بوده است
پولیب میگوید: شاهان هخامنشی برای تشویق مردم به کشاورزی و آبادی مقرر داشته بودند که هر کس زمینهای بیحاصل را بواسطه آبیاری آباد کند تا پنج پشت ،درآمد آن زمینها از آن او و اعقابش باشد.
از پایان دوره ساسانیان، کشاورزی ایران دو مرتبه دچار بحران و افت شدیدی شده و زیان ها و ضربات بسیار سنگینی دیده و کشاورزان را ناتوان و بیچاره کرده است
- حمله و هجوم اعراب به ایران
- حمله و تاخت و تاز مغول بر ایران
اگرچه عرب و مغول پس از تسلط بر ایران و آشنایی با تمدن ایران و چشیدن مزه آبادی و کشاورزی، دو دستی به آن چسبیدند اما برای جامعه کشاورزی آن موقع خیلی دیر و سنگین تمام شده و آنها را نابود کرده بود سدهاییکه در زمان هخامنشیان و ساسانیان احداث شده بود بدست اعراب ویران شده بودند. سالهای بسیار طول کشید تا با آمدن آل زیار و آل بویه دهگانی و کشاورزی که اساس دین زرتشت و آِیین ایرانیان بود توجه شود.
یکی از دوران درخشان کشاورزی و پیشرفت در امور مربوطه، دوره صفویه است. شاهان صفوی بویژه شاه عباس در سدسازی و تهیه آب و امنیت و حمایت از کشاورزان خدمات شایانی کرد و شاه طهماسب اولین کسی بود که بفکر افزایش آب اصفهان از طریق پیوند کوهرنگ افتاد
پس از صفویه، نادر شاه افشار نیز با تهیه آب، بستن سد و احداث نهر از رود ارس برای آبیاری صحرای مغان به آبادی کشور پرداخت.
بعد از نادر شاه افشار بدلیل کم کاری حاکمان از یک طرف و فشار و تعدی بر رعیت از طرف دیگر، موجبات افول کشاورزی را فراهم آورد.
در زمان قاجار اگرچه کارهای زیادی انجام شد اما غارت دهقانان و کشاورزان از سوی حکام قاجار باعث تنگدستی رعایا و مانع پیشرفت کشاورزی و کشاورزان شد.
از کارهای انجام شده در این دوران(محمد شاه قاجار)، عباسقلی خان والی کرمان قلعه بم را تعمیر کرد و علف و آذوقه چندین سال را ذخیره کرد و با حفر چاه و کاشت دوازده هزار اصله توت برای تولید ابریشم فعال شد. حاج میرزا آقاسی(صدر اعظم) هرجا ملک لم یزرع پیدا میکرد میخرید و با تعمیر یا احداث قنات و نهر رودخانه آنرا آباد میکرد.
کشیدن نهر از رودخانه کرج برای یافت آباد که بعدها موجب آبادی کلاک، گرم دره، میان جو و تعداد زیادی از روستاهای اطراف شده و هنوز هم در حال بهره برداری بوده از کارهای حاج میزا آقاسی است و نیز احداث نهر از رودخانه جاجرود.
یکی از برجسته ترین مردان تاریخی ایران که در زمان ناصرالدین شاه به صدارت رسید میرزا تقی خان امیر کبیر است که در آبادی کشور، سر وسامان دادن دهقانان و تهیه آب، سدبندی و احداث قنات تاثیر بسزایی گذاشته و موجب رونق مجدد کشاورزی شده است
احداث سد ناصری بر رود کرخه،که باعث آبادانی و رونق تجارت و کشاورزی منطقه حویزه شده است. پل شوشتر که رو به خرابی بود مرمت شد و هر هفت چشمه آنرا باز نمود. احداث سد بزرگ بر روی رود گرگان باعث افزایش زمینهای زراعی استرآباد شد. قنوات نه گنبد و حسین آباد یزد پاکسازی و اهالی آنجا را که از دست اشرار متواری شده بودند دوباره جمع کرده و در مسکن قدیمی خود جای گرفته و به زراعت مشغول شدند. احداث پل دلاک در قم در محل اتصال قره‌چای و اناررود که تا مدتها تنها راه ارتباطی تهران- قم بود. ترویج و کشت انواع نباتات از جمله زراعت پنبه امریکایی در ایران، تروج و کشت نیشکر در خوزستان با انتقال قلمه های نیشکر از مازندران به خوزستان. آزاد سازی طبقه دهقانان و زارعین از قید اربابان، تاسیس مدرسه فلاحت بدست میرزا نصرالله خان مشیرالدوله در تهران، آوردن نهالهای میوه از جمله گیلاس و سیب از اروپا به ایران
1290 هجری شمسی رونق مجدد کشاورزی آغاز گردید و مدرسه کشاورزی دیگر و اینبار در کرج تاسیس شد که موجب بازگشت جوانان تحصیل کرده اروپا و امریکا به ایران شد
سال 1301 مدرسه متوسطه کشاورزی تهران افتتاح و در سال 1304 شمسی مزارع نمونه و امتحانی در کرج تاسیس شد. با روی کار آمدن علی اکبر داور، شرکتهای کشاورزی، بانک کشاورزی و صنعت، شرکت ماشینهای کشاورزی، شرکت آبیاری، شرکت شیار، پنبه، پوست، غله، تعاون روستایی، شرکت گله داری و غیره تاسیس و فعال شدند و به همین دلیل کشاورزی پس از قاجار را دوره داور و برخی معتقدند که ایشان پدر کشاورزی ایران است. در این دوره مدرسه متوسطه کشاورزی به مدرسه عالی کشاورزی تبدیل و دانشکده دامپزشکی، بنگاه سرم‌سازی حصارک( رازی)، بنگاه دامپروری حیدرآباد و ایلخی جلیل آباد ورامین تاسیس شدند.
انتقال گاوهای خارجی مانند سیمنتال، شویتس، تارانتز، گوسفند مرینوس، اسب خونسرد مجار، مرغ اورپینگتن، پلیموت، لکهورن به ایران و تولید مثل و پرورش آنها در کشور از فعالیتهای این دوران به حساب می‌آید
حفر چاه عمیق(آرتزین) در همین ایام در دستور کار قرار گرفت.
آنچه که باعث رونق چایکاری در شمال ایران شد یواسطه انتقال بذر های چای از چین و ژاپن به ایران توسط کاشف‌السلطنه در سال 1307 بوده است ایشان بذر زنجبیل را نیز به ایران آوردند
کشت چغندر از سال 1304 با کشت چغندر و تاسیس کارخانه قند کهریزکتوسط یک شرکت بلژیکی آغاز شده بود.
اداره کل فلاحت و تجارت و کمیسونهایی بنام شورای فلاحت و شورای تجارت در زمان قاجار شکل گرفت
ادامه….